[p. 3]

En la unu'a'j tag'o'j de Maj'o du kun'loĝ'ant'o'j kaj amik'o'j—la jur'ist'o Aŭgust'o Sikst'e'n kaj la kurac'ist'o Leon'o Monblero—dev'is dis'iĝ'i je long'a temp'o. Aŭgust'o dev'is trans'vetur'i en la urb'o'n N., kie li ricev'is la ofic'o'n de help'ist'o de profesor'o ĉe la tie'a universitat'o; Leon'o do rest'is sur la lok'o kaj intenc'is daŭr'ig'i tie ĉi si'a'n medicin'a'n praktik'o'n ĝis la doktor'a ekzamen'o, al kiu li jam long'e prepar'iĝ'ad'is.

Ne facil'e est'is dis'iĝ'i al la jun'a'j hom'o'j, kiu'j tre am'is unu ali'a'n. Ambaŭ inteligent'a'j kaj nobl'a'j, ambaŭ al'don'it'a'j al si'a'j scienc'a'j labor'o'j, ili hav'is mult'a'j'n komun'a'j'n punkt'o'j'n kaj, dank’ al la long'e'daŭr'a kun'loĝ'ad'o, fort'e proksim'iĝ'is unu kun ali'a. Nur unu sol'a cirkonstanc'o, kaj nur en la last'a temp'o, ili'n iom dis'unu'ig'is: tio ĉi est'is mal'konsent'o en la opini'o'j pri la dis'vast'iĝ'ant'a lingv'o inter'naci'a Esperant'o.

Flam'iĝ'em'a, mov'em'a kaj for'tir'ebl'a, Aŭgust'o far'iĝ'is varm'a ador'ant'o de la nov'a ide'o, kiu kvankam ne de'tir'is li'n de la ĉef'a tem'o de li'a viv'o—jur'ist'a scienc'o—tamen tre influ'is je li'a anim'o kaj mult'e dis'larĝ'ig'is li'a'n spirit'a'n horizont'o'n. Leon'o do laŭ si'a natur'o est'is mult'e pli mal'varm'a kaj ne tiom prudent'a, kiom obstin'a. Li jam long'e sign'is al si la cel'o'n por la viv'o kaj cel'ad'is al ĝi sen'lac'e, pedant'e kaj sukces'e, kaj tial de'konduk'i li'n de tiu ĉi voj'o kie'n ajn flank'e'n est'us ne facil'e. Je la Esperant'a'j for'log'iĝ'o'j kaj okup'o'j de si'a amik'o, Aŭgust'o, li rigard'is de alt'e, kiel je liber'o'pens'ad'o, kaj rest'ad'is surd'a al ĉiu'j li'a'j argument'o'j kaj admon'o'j.

Pro tiu ĉi objekt'o inter la jun'a'j hom'o'j okaz'is eĉ iom da inter'puŝ'iĝ'o'j kaj ili'a amik'ec'o far'iĝ'is iom post iom pli mal'varm'a.

Ĉio tio ĉi tre ĉagren'ad'is Aŭgust'o'n, ne sol'e tial, ke li ver'e am'is Leon'o'n, sed ĉef'a'manier'e tial, ke Monblero pov'us est'i tre util'a al la afer'o Esperant'a. Li est'is tre riĉ'a kaj ne sol'e ne avar'a, sed eĉ, kie li trov'is bezon'a, tre mal'avar'a kaj [p. 4] mal'ŝpar'a. Por si mem li el'spez'ad'is tre mal'mult'e, li konduk'is viv'o'n ekstrem'e modest'a'n kaj, ricev'ant'e de si'a'j bien'o'j pli ol 100 000 frank'o'j da ĉiu'jar'a en'spez'o, est'is kontent'a de tre simpl'a nutr'aĵ'o kaj de mal'grand'a loĝ'ej'et'o du'op'e kun Aŭgust'o, kaj dum'e li kurac'is ĉiu'j'n sen'pag'e kaj eĉ don'ad'is al mal'riĉ'ul'o'j si'a'j'n propr'a'j'n kurac'il'o'j'n. Krom tio li ankoraŭ antaŭ mal'long'e ofer'is 15 000 frank'o'j'n por la eduk'ad'o de unu knab'o, en kiu li trov'is eminent'a'j'n matematik'a'j'n kapabl'o'j'n.

Aŭgust'o est'is preskaŭ mal'riĉ'a kaj tial kompren'ebl'e li varm'e dezir'is al'tir'i al la Lig'o esperant'a tia'n grand'a'n kaj mal'avar'a'n propr'aĵ'ul'o'n, kiel Leon'o; li eĉ ricev'is en tiu ĉi senc'o la komisi'o'n de unu person'o, sed ĝis tiu ĉi temp'o ĉiu'j li'a'j pen'o'j est'is van'a'j. Monblero mok'e rid'et'is je ĉiu'j predik'o'j de Aŭgust'o kaj la afer'o ne mov'iĝ'is je unu paŝ'o.

En tia'j cirkonstanc'o'j ven'is la tag'o de dis'iĝ'o. La modest'a hav'o de Aŭgust'o, kiu konsist'is je tri kvar'on'o'j el libr'o'j kaj kajer'o'j, est'is jam pak'it'a kaj kun'met'it'a en la antaŭ'ĉambr'o, mon'a'j kaj ali'a'j kalkul'o'j fin'it'a'j, kaj la du amik'o'j sid'is antaŭ la last'a komun'a tas'o da kaf'o, post kiu ili dev'is dis'iĝ'i je long'a temp'o.

La bel'a, pal'a vizaĝ'o de Aŭgust'o, kadr'ig'it'a per delikat'a'j vang'har'et'o'j, kun mov'em'a'j plen'a'j de viv'o trajt'o'j kaj rev'em'a'j iom brul'ant'a'j brun'a'j okul'o'j, est'is nun mal'klar'a kaj zorg'a. Leon'o ankaŭ ŝajn'is per io prem'it'a. Li'a'j nigr'a'j grand'a'j okul'o'j rigard'is obstin'e en la tas'o'n kun ne el'trink'it'a kaf'o. La brun'et'a, klasik'e bel'a li'a vizaĝ'o est'is kvazaŭ kovr'et'it'a per nub'o kaj ŝajn'is tro serioz'a kaj solen'a.

En la ĉambr'o iom da temp'o reĝ'is silent'o.

—Leon'o!—dir'is fin'e Sikst'e'n, direkt'ant'e si'a'n varm'a'n rigard'o'n sur la koleg'o'n.

—Kio, mi'a amik'o?—lev'is la okul'o'j'n ankaŭ Monblero.

—Ni re'vid'os ni'n kred'ebl'e ne baldaŭ, kaj pov'as est'i eĉ tre ne baldaŭ.... Ĉu efektiv'e vi pro ni'a antaŭ'a amik'ec'o mult'a'jar'a, ne plen'um'os mi'a'n varm'a'n pet'o'n—ne al'iĝ'os al la Lig'o esperant'a!....

Monblero rekt'iĝ'is, li'a vizaĝ'o far'iĝ'is ankoraŭ pli mal'lum'a.

—Aŭskult'u, mi'a amik'o! Al mi est'as tre mal'gaj'e, ke, [p. 5] dir'ant'e al vi adiaŭ, mi dev'as ankoraŭ unu foj'o'n respond'i al vi per plen'a rifuz'o.... Sed vi mi'n kon'as. Mi ne pov'as kaj ne vol'as est'i jezuit'o. Mi ne pov'as for'tir'iĝ'i per vi'a frenez'a rev'o, kaj ŝajn'iĝ'i ador'ant'o de tio, kio'n mi ne estim'as, mi ne est'as kapabl'a, eĉ pro vi'a amik'ec'o.... Mi ĉiam est'is kaj est'os pozitiv'a.... Mi dediĉ'is mi'n al la medicin'o kaj sol'e al ĝi unu, kaj mi rest'os al ĝi fidel'a ĝis la ĉerk'o. Kiam mi fin'os mi'a'j'n esplor'o'j'n de interes'ant'a mi'n mal'san'o de tie'a ĉi land'o, mi trans'vetur'os Parizon kaj tie mi sub'met'os mi'n al ekzamen'o je medicin'a doktor'o. Tie mi esper'as efektiv'ig'i mi'a'n rev'o'n feliĉ'ig'i la hom'ar'o'n per nov'a'j rimed'o'j kontraŭ ĝi'a'j sufer'o'j. Tio ĉi est'as mi'a ide'o, mi'a cel'o.... Kaj kio'n do pov'us don'i vi'a Esperant'o? Ĝi for'tir'us mi'n nur en flank'o'n kaj mal'help'us al mi plen'um'i mi'a'n sankt'a'n dev'o'n antaŭ la hom'ar'o.... Kio est'as Esperant'o?—Tio ĉi dum'e est'as rev'o, preskaŭ ĥimer'o—kaj rev'ant'o mi est'os neniam. Pov'as est'i, ke mi erar'as, pov'as est'i, ke vi'a Zamenhof efektiv'e el'trov'is por la mond'o nov'a'n Amerik'o'n, sed dum'e mi ĝi'n ne vid'as, kaj rapid'i al blind'a cel'o mi ne pov'as....

—Kaj tio ĉi est'as vi'a last'a vort'o?

—La plej last'a. Vi kompren'as, ke, far'iĝ'int'e esperant'ist'o, mi ne pov'us lim'iĝ'i per sol'a lern'ad'o de vort'ar'o kaj korespond'ad'o kun amik'o'j; mi dev'us uz'i part'o'n de mi'a energi'o por la propagand'o kaj por la apostol'a ag'ad'o, sed tio ĉi, kiel mi jam dir'is, tut'e ne en'ir'as en mi'a'j'n plan'o'j'n je la est'ont'ec'o.

Sek'e kaj mal'gaj'e dis'iĝ'is la amik'o'j. Sikst'e'n tuj ek'vetur'is en N., Monblero do kun ia mal'lum'a energi'o profund'iĝ'is en si'a'j'n okup'o'j'n kaj pen'is pli'fort'e el'frot'i el si'a memor'o la post'e'sign'o'j'n de la last'a parol'o kun Aŭgust'o, al kiu li sent'is nun ne'vol'a'n simpati'o'n.

Tiel pas'is du semajn'o'j.

Unu foj'o'n, re'ven'int'e post tag'manĝ'o dom'e'n, Monblero ek'vid'is sur si'a skrib'o'tabl'o leter'o'n kaj je la lert'a skrib'ad'o de adres'o li tuj ek'kon'is la man'o'n de Aŭgust'o. Li'a'j okul'o'j ek'lum'iĝ'is per ĝoj'o, li febr'e dis'ŝir'is la pak'et'o'n kaj avid'e si'n pren'is je la leg'ad'o de ĝi, sed tuj de la unu'a lini'o li'a vizaĝ'o [p. 6] mal'lum'iĝ'is, la brov'o'j kun'mov'iĝ'is de ĉagren'o kaj la leter'o mal'pen'e fal'is sur la tabl'o'n ne leg'it'a.

Ĝi est'is skrib'it'a en la lingv'o inter'naci'a, kaj la obstin'a kurac'ist'o, vid'int'e en tio ĉi preskaŭ mok'o'n je si kaj si'a'j konvink'o'j, decid'is ne leg'i ĝi'n, malgraŭ tio, ke la en'hav'o de la leter'o li'n fort'e interes'is.

Sed la cirkonstanc'o'j rapid'e ŝanĝ'iĝ'is.

Vesper'e en tiu ĉi tag'o Monbleron vizit'is unu de li'a'j kon'at'o'j—jun'a matematik'ist'o kaj esperant'ist'o Raulo Ĉielson....

Sed tiu ĉi nov'a person'o est'as tiel rimark'ind'a, ke ni dev'as tie ĉi for'las'i iom la komenc'it'a'n faden'o'n de ni'a rakont'o kaj halt'ig'i sur la nov'a person'o apart'a'n atent'o'n de ni'a'j leg'ant'o'j.

Sikst'e'n kaj Monblero est'is ordinar'a'j tip'o'j de ni'a inteligent'a jun'ul'ar'o, Ĉielson do per si'a'j intelekt'u'al'a'j kaj moral'a'j ec'o'j star'is je tut'a kap'o pli alt'e ol ili ĉiu'j kaj posed'is tia'n antaŭ'vid'o'n, kiu kun'e kun talent'o for'tir'i post si amas'o'n far'as ĉiam apart'ec'o'n de grand'a'j hom'o'j, rest'ig'ant'a'j post si memor'o'n en mal'proksim'a id'ar'o.

Alt'a, fleks'ebl'a kaj bel'kresk'a, kun ne'regul'a, sed karakter'a, energi'a vizaĝ'o, kun fier'a, ordon'ant'a rigard'o de bril'a-nigr'a'j, akr'a'j kaj saĝ'a'j okul'o'j, kun aristokrati'a ten'iĝ'o kaj estetik'a'j manier'o'j, li posed'is grand'eg'a'n fizik'a'n fort'o'n kaj ankoraŭ pli rimark'ind'a'n fort'o'n de karakter'o, kiu'n ne pov'is romp'i nek la kares'o'j de la ador'int'a li'n patr'in'o, nek la sever'ec'o de li'a'j eduk'ant'o'j, nek la dorlot'ant'a'j rigard'o'j de vir'in'o'j....

Li est'is la fil'o de bon'hav'a'j ge'patr'o'j, kiu'j rest'ig'is por li i'a'n kapital'et'o'n, kiu don'ad'is al li la ebl'ec'o'n viv'i tut'e mem'star'e. Por luks'o li hav'is neni'a'j'n rimed'o'j'n, sed ĝi'n li ne bezon'is. Donac'it'a per grand'a'j kapabl'o'j kaj pli'fru'int'a si'a'j'n lern'ej'a'j'n kaj universitat'a'j'n koleg'o'j'n, li ne ek'ir'is tamen sur la ek'bat'it'a per la pied'o'j de ali'a'j voj'o, konduk'ant'a al la karier'o. Li rest'ad'is ĉiam original'a kaj sol'a. Mal'alt'a'j, facil'e ating'ebl'a'j cel'o'j li'n neniam al'tir'is; li'a mal'trankvil'a anim'o cel'is ĉiam al la alt'a'j ideal'o'j, kiu'j al ali'a'j ŝajn'is ne'plen'um'ebl'a'j utopi'o'j.

[p. 7]

El'lern'ant'e en unu universitat'o la matematik'a'j'n kaj natur'a'j'n scienc'o'j'n, li subit'e for'log'iĝ'is per la propagand'at'a de Flamariono ide'o de inter'komunik'iĝ'o de la ter'o kun la loĝ'ant'o'j de Mars'o, kaj li jam est'is pret'a komenc'i la propagand'o'n de tut'mond'a lig'o de popol'o'j al la efektiv'ig'o de tiu ĉi pens'o; sed tuj ĉe la unu'a'j paŝ'o'j li est'is halt'ig'it'a per mal'grand'eg'a je unu'a rigard'o cirkonstanc'o, kiu tamen ek'star'is serioz'e laŭ'larĝ'e de li'a voj'o.—Li sci'is nur du eŭrop'a'j'n lingv'o'j'n kaj dank’ al tio ĉi la energi'e komenc'it'a afer'a korespond'ad'o tuj halt'is mem.

—Ho, kiel mal'proksim'a'j est'as al ni la korespond'o'j kun Mars'o,—ek'kri'is li unu foj'o'n en atak'o de plej grand'a ĉagren'o—se ni ĝis nun ne pov'as kompren'i unu ali'a'n!

Ne pens'ant'e long'e, li decid'is dediĉ'i du jar'o'j'n da labor'o por la el'lern'o de la plej grav'a'j lingv'o'j eŭrop'a'j. Kaj jen li kun propr'a al li energi'o pren'as si'n je la lingv'o'j, gramatik'o'j kaj vort'ar'o'j. Monoton'e ir'as la hor'o'j de la labor'o. La saĝ'o far'as neni'o'n, la fantazi'o kaj la kre'em'a'j kapabl'o'j est'as sub'prem'at'a'j per la sen'fin'a ŝtup'ar'o da sek'a'j, ne'logik'a'j regul'o'j kaj per amas'o'j da escept'o'j,—sed Ĉielson sid'as obstin'e kaj observ'as ĉi'a'n paŝ'o'n de si'a progres'ad'o. Li vid'as en si i'a'n mal'kapabl'ec'o'n, mal'lum'iĝ'o'n de si'a'j spirit'a'j fort'o'j, sed li'a energi'o ne fal'as; li pov'as sent'i kompat'o'n nur por ali'a'j, por si do mem li est'as sen'kompat'a.... Kaj jen en la temp'o de tia'j okup'o'j al li unu foj'o'n en'fal'as en la man'o'j'n mal'grand'a broŝur'et'o de Ŝlejer—„Volapük“. Ĝi est'as la lingv'o de l’ mond'o, la lingv'o, en kiu pov'as kaj dev'as parol'i ĉiu'j popol'o'j de l’ nord'o kaj sud'o, de l’ orient'o kaj okcident'o. Tiu ĉi ide'o, kiel klar'a stel'o, lum'ig'as li'a'n spirit'o'n. For lingv'ar'o, for vort'ar'o'j!.... Oni dev'as nur el'lern'i tiu'n ĉi lingv'o'n kaj la problem'o est'os solv'it'a, el'trov'it'a est'as la voj'o por la korespond'ad'o de ĉiu'j popol'o'j kun ĉia mond'o.

Kun du'obl'a energi'o pren'is si'n Ĉielson je tiu ĉi nov'a afer'o, kiu dev'is far'i grand'eg'a'j'n serv'o'j'n al li'a kar'a ide'o. Sed eĉ la plej fort'a for'log'iĝ'o ne pov'is sub'aĉet'i li'a'n san'a'n kritik'a'n senc'o'n. La mal'natur'ec'o de l’ Volapük fal'is al li en la okul'o'j'n de la unu'a'j paŝ'o'j de la okup'o'j, kaj ĝi'a [p. 8] mal'bon'son'ec'o ofend'is la estetik'a'n sent'o'n de Ĉielson, sed li el'lern'is ĝi'n pro la ide'o, kiu en li'a'j okul'o'j est'is ĉirkaŭ'it'a per aŭreol'o de grand'ec'o. Far'ant'e inform'iĝ'o'j'n pri tio, kiel star'as en la mond'o la afer'o de Volapük, li baldaŭ ek'sci'is, ke tiu ĉi lingv'o kvankam hav'as mult'a'j'n parti'an'o'j'n, sed ke al ĝi aper'is fort'a kaj danĝer'a konkur'ant'o, sen'ig'it'a de ĉiu'j ĝi'a'j mank'o'j, ke tiu ĉi nov'a lingv'o aper'is ĵus sub la ĉiel'o de Rus'uj'o, kaj ĝi'a nom'o est'as—Esperant'o. Ĉielson rapid'is kompren'ebl'e kon'at'iĝ'i kun tiu ĉi nov'a mir'ind'aĵ'o de la eŭrop'a civilizaci'o kaj est'is en'sorĉ'it'a per ĝi. En ĝi li vid'is nov'a'n epok'o'n de l’ hom'ar'o kaj sen'turn'e dediĉ'is si'n al la serv'ad'o de ĝi.

—Las'u la mond'o'n ek'sci'i antaŭ'e Esperant'o'n, don'i al la last'a viv'o'n kaj rajt'o'n de regn'an'ec'o, kaj tiam oni pov'os al'paŝ'i al la lingv'o de Mars'o....

Tia'manier'e la fantazi'a ide'o degener'is en la ali'a'n, pli real'a'n kaj ating'ebl'a'n, al kiu li for'don'is si'n kun tut'a si'a energi'o. Li'a ne'ordinar'a natur'o ne pov'is for'tir'i si'n per kio ajn du'on'e, kaj tial Ĉielson, far'iĝ'int'e esperant'ist'o, ĵet'is ĉiu'j'n antaŭ'a'j'n afer'o'j'n kaj tut'e tremp'is si'n en la propagand'o'n de la lingv'o inter'naci'a. Li kompren'is, ke la propagand'o dev'is est'i afer'o ne kabinet'a, sed societ'a, kaj tial li pen'ad'is akir'i la plej divers'a'j'n kaj vast'a'j'n inter'lig'o'j'n kaj kon'at'ec'o'j'n, kio, dank’ al li'a bel'a ekster'aĵ'o, elegant'a'j manier'o'j kaj viv'a, akr'a saĝ'o, est'is afer'o facil'e ating'ebl'a. Est'ad'ant'e en la societ'o'j kaj uz'ant'e ĉi'a'n pretekst'o'n por trans'konduk'i la parol'ad'o'n sur si'a'n am'at'a'n tem'o'n, li rapid'e konvink'iĝ'is, unu'e, ke la societ'o est'as tre'eg'e ne'mov'em'a kaj pli facil'e si'n for'tir'as per fort'a'j efekt'o'j, ol per profund'a'j ver'o'j, kaj du'e, ke tiu sam'a societ'o est'as tut'e blind'a, ke 9/10 de ĝi ĝis nun tut'e ne kon'as la ide'o'n kaj ind'ec'o'n de la lingv'o tut'mond'a kaj eĉ ne sci'as pri ĝi'a ekzist'ad'o. Li'n tre'eg'e frap'ad'is tiu cirkonstanc'o, ke, malgraŭ la ok'jar'a ekzist'ad'o de Esperant'o, oft'e eĉ kler'a'j hom'o'j mal'ferm'ad'is la buŝ'o'j'n, aŭd'int'e pri tio, ke ie est'as ia lingv'o, kiu serv'as por i'a'j inter'popol'a'j komunik'iĝ'o'j k.t.p.

Kaj li rapid'e al'konform'iĝ'is al tiu'j ĉi aper'o'j.

Li komenc'is konduk'ad'i la viv'o'n tiel, ke li ĉie kaj al ĉiu'j fal'ad'u en la okul'o'j'n. Li vest'ad'is si'n tre elegant'e, sed [p. 9] ĉiam tre original'e, port'ad'is long'a'j'n har'o'j'n ĝis la ŝultr'o'j, grand'a'n, larĝ'a'n ĉapel'o'n kaj naz'um'o'n en dik'a testud'a kadr'o, apog'ad'is si'n sur grand'eg'a'n branĉ'o'plen'a'n baston'o'n kun or'a buton'o, sur li'a brust'o bril'ad'is ĉiam hel'a esperant'a stel'o, li fum'ad'is bon'eg'a'j'n cigar'o'j'n, parol'ad'is ĉiam kuraĝ'e kaj laŭt'e, kaj en strat'o'j, teatr'o'j k.t.p. li aper'ad'is ĉiam kun kiu ajn el esperant'ist'o'j, por publik'e parol'ad'i en la lingv'o inter'naci'a. Li'a aper'ad'o en kiu ajn urb'o el'vok'ad'is tuj mult'a'j'n fam'o'j'n kaj demand'o'j'n, kaj tuj tra'port'iĝ'ad'is la sci'ig'o, ke tia strang'a person'o est'as esperant'ist'o, apostol'o de la nov'a inter'naci'a lingv'o, ke li est'as tre saĝ'a kaj am'ind'a, volont'e don'as al ĉiu'j instrukci'o'j'n kaj gvid'o'j'n, est'as bon'e al'pren'it'a en unu'a'j salon'o'j de la urb'o, sed ne abomen'ad'as butik'o'n de viand'aĵ'ist'o aŭ meti'ej'o'n de bot'ist'o k.t.p. k.t.p.

Tia'manier'e li rapid'e akir'ad'is glor'o'n kaj mal'kovr'ad'is al mult'a'j la okul'o'j'n sur la dis'vast'ig'at'a'n de li afer'o'n. Sed ĉio'n tio'n ĉi li farad'is preskaŭ pas'ant'e, las'ant'e civiliz'ad'i la amas'o'n al si'a'j help'ist'o'j, kiu'j'n li kre'ad'is ĉie facil'e el varm'eg'a'j kaj plej lert'a'j si'a'j ador'ant'o'j; li do mem pren'ad'is sub si'a'n person'a'n favor'o'n nur hom'o'j'n tre influ'a'j'n kaj per kio ajn tre grav'a'j'n por la afer'o: redaktor'o'j'n de gazet'o'j, am'at'a'j'n de publik'o verk'ist'o'j'n, popular'a'j'n art'ist'o'j'n, mal'avar'a'j'n riĉ'ul'o'j'n k.t.p. Hav'ant'e alt'a'n talent'o'n gvid'i amas'o'n, li pov'ad'is konduk'i la afer'o'n tiel, ke la sign'it'a per li ofer'o neniom for'glit'ad'is el li'a'j man'o'j.

Ni rimark'u, ke li mem parol'ad'is tre mal'mult'e kaj neniam lac'ig'ad'is la aŭskult'ant'o'j'n per long'a'j predik'o'j pri la lingv'o; kun propr'a al sol'a li akr'ec'o li kapt'ad'is, aŭ eĉ ne'vid'ebl'e sub'prepar'ad'is oportun'a'n minut'o'n kaj per mal'long'a'j, flam'a'j kaj inspir'it'a'j vort'o'j bat'ad'is je plej sent'ebl'a'j kord'o'j de la aŭskult'ant'o'j, kaj li'a parol'o neniam farad'is mal'traf'o'n. Al tio ĉi li neniam ripet'iĝ'ad'is; li'a parol'o neniam hav'ad'is kio'n ajn ŝablon'a'n, sed ĉiam est'ad'is tre saĝ'e al'agord'it'a al la cirkonstanc'o'j—kaj en tio ĉi konsist'is ĝi'a tut'a fort'o.

Ankoraŭ unu rimark'o. Ĉielson tre profund'e kon'is la natur'o'n de l’ hom'o kaj kompren'is la signif'o'n de ekster'a'j formul'o'j kaj ceremoni'o'j, kaj tial li en'konduk'is unu mor'o'n [p. 10] kaj sever'e observ'ad'is plen'um'o'n de ĝi—mor'o'n salut'ad'i unu ali'a'n per la vort'o'j: „Ĉu vi esper'as“?—„Jes, mi esper'as.“—ĉe renkont'o, kaj: „Esper'u“!—„Jes, mi esper'os“—anstataŭ adiaŭ. Li tre koler'ad'is, se esperant'ist'o'j ne plen'um'ad'is tiu'n ĉi mor'o'n, dank’ al kiu ili pli facil'e proksim'iĝ'is unu kun ali'a.

Tia est'is la person'o Ĉielson kaj tia'j est'is li'a'j labor'o'j.

Pas'is ĉirkaŭ dek jar'o'j, kaj en Eŭrop'o, dank’ al li'a'j zorg'o'j, kre'iĝ'is mult'a'j klub'o'j kaj esperant'a'j societ'o'j kaj la nombr'o de esperant'ist'o'j al'tir'it'a'j de li al la afer'o kalkul'is si'n jam je dek'o'j kaj cent'o'j da mil'o'j. Loĝ'ant'e en ni'a urb'o jam ĉirkaŭ unu jar'o, kie li propon'ad'is kre'i ĉef'a'n esperant'a'n klub'o'n, li ne sen'fundament'e turn'is si'a'n atent'o'n sur la riĉ'a'n kurac'ist'o'n Monbleron, sed tiu, kiel tuj konsider'is Ĉielson, postul'is long'e'daŭr'a'n kaj tre metod'a'n fleg'o'n, kaj tial li est'is don'it'a en zorg'ad'o'n al si'a kun'loĝ'ant'o, varm'a esperant'ist'o Sikst'e'n. Sed en tiu ĉi foj'o Ĉielson far'is grand'a'n mal'traf'o'n, ĉar tiu ĉi elekt'o montr'iĝ'is tut'e ne prosper'a. La afer'o de l’ propagand'o ne sol'e ne mov'iĝ'is antaŭ'e'n, sed eĉ Monblero kun grand'iĝ'ant'a mal'pacienc'o aŭskult'ad'is la long'a'j'n parol'o'j'n de si'a kun'loĝ'ant'o kaj anstataŭ respond'o silent'e mal'proksim'iĝ'ad'is si'a'n ĉambr'o'n....

Kaj jen nun tiu ĉi grand'a esperant'ist'o vizit'is ni'a'n kurac'ist'o'n.

La parol'ad'o kelk'a'n temp'o'n turn'ad'is si'n sur interes'a'j por ambaŭ inter'parol'ant'o'j cirkonstanc'o'j de la viv'o, kiam Ĉielson demand'is Monbleron, ĉu li ne ricev'is kia'j'n ajn sci'o'j'n pri Sikst'e'n, kiu ĝis nun neni'o'n komunik'is al li pri si'a nov'a viv'o.

—Tie ĉi est'as io—montr'is la mastr'o mal'pen'e per man'o la mal'kovr'it'a'n leter'o'n, kuŝ'ant'a'n sur la tabl'o,—kia strang'ul'o, li persekut'as mi'n eĉ nun kun si'a lingv'o inter'naci'a, al kiu mi sent'as neni'a'n simpati'o'n.... Mi eĉ ne leg'is ĝi'n.... mi ne vol'as.

La gast'o per grand'a'j okul'o'j ek'rigard'is la inter'parol'ant'o'n; li ne supoz'is eĉ, ke la propagand'o de Sikst'e'n pov'is don'i tia'j'n plor'ind'a'j'n rezultat'o'j'n.

[p. 11]

—Tiel, vi eĉ ne leg'is ĝi'n? Oni pov'us ek'pens'i, ke vi'n tre mal'mult'e interes'as la sort'o de vi'a amik'o.... Se vi al mi permes'os, mi rigard'os tiu'n ĉi leter'o'n: pov'as est'i, ke en ĝi ni trov'os kio'n ajn atent'ind'a'n.

—Ho, mi konsent'as.... Esperant'o—tio ĉi est'as vi'a special'ec'o.

Ĉielson profund'iĝ'is en la leg'ad'o'n de la leter'o, dum la mastr'o per grand'a'j paŝ'o'j mezur'ad'is la ĉambr'o'n.

—Ba! tie ĉi la afer'o tuŝ'as person'e vi'n, se vi vol'as,—ek'kri'is gaj'e la esperant'ist'o, inter'romp'ant'e la leg'ad'o'n—tie ĉi est'as parol'o pri ia bel'a jun'a vir'in'o, vid'ebl'e vi'a kon'at'a!....

Kiel do vi pov'is preter'las'i tia'n leter'o'n?

—Pri kia vir'in'o?—halt'is mir'ig'it'e Monblero.

—Jen vi vid'as. Aŭskult'u: mi traduk'os al vi tiu'n ĉi leter'o'n; ĝi est'as tre interes'a kaj mi eĉ ne atend'is tia'n talent'o'n ĉe ni'a komun'a amik'o....—kaj Ĉielson komenc'is traduk'i la leter'o'n, kies en'hav'o montr'iĝ'is sekv'ant'a:

„Kar'a amik'o!

Pri mi'a viv'o en N. mi neni'o'n al vi komunik'os, ĉar mi jam du'a'n semajn'o'n pas'ig'as en somer'loĝ'o en inter'spac'o de ĉirkaŭ dek kilo'metr'o'j de tiu ĉi urb'o. Al'vetur'int'e en N., mi antaŭ ĉio far'is vizit'o'j'n al la tie'a'j ĉi esperant'ist'o'j, en la nombr'o de kiu'j mi renkont'is cert'a'n sinjor'o'n Marei, mal'nov'a'n amik'o'n de jun'ec'o de mi'a mort'int'a patr'o, kaj nun bon'hav'a'n tie'a'n ĉi bien'hav'ant'o'n, al'vetur'int'a'n en N. por kelk'a temp'o kun tut'a si'a famili'o. Mal'facil'e est'as pri'skrib'i al vi, kia'n bon'kor'a'n akcept'o'n mi renkont'is en li'a dom'o. Mi est'is tre'eg'e kares'it'a de la mastr'o kaj prezent'it'a tuj al ĉiu'j membr'o'j de li'a famili'o, invit'it'a en tiu sam'a tag'o al tag'manĝ'o, post'e al bal'o, don'it'a de sinjor'o Marei al li'a'j amik'o'j N—aj, post'e mi dev'is don'i la vort'o'n ĉiu'tag'e vizit'ad'i ili'n, al tag-, aŭ vesper'manĝ'o, kaj fin'e sinjor'o Marei, el'vetur'ant'e si'a'n bien'o'n, propon'is al mi vetur'i kun'e kun li je kelk'a'j semajn'o'j kaj ripoz'i en li'a dom'o, ĉar mi'a'j universitat'a'j okup'o'j est'os komenc'it'a'j ankoraŭ ne baldaŭ. Kompren'ebl'e, mi ne pov'is rifuz'i al la bon'kor'a mastr'o, kaj jen—mi spir'ad'as nun per bel'eg'a aer'o, satur'it'a de bon'odor'o de roz'o'j; rajd'ad'as aŭ [p. 12] naĝ'ad'as per ŝip'et'o, dorlot'ad'as mi'n en mal'varm'et'a ombr'o de kaŝtan'o'j kaj cipres'o'j, ĉas'ad'as, ĝu'ad'as la viv'o'n kaj ĉirkaŭ'flirt'ad'as.... Jes, mi ĉirkaŭ'flirt'as, ĉar est'as kiu'n ĉirkaŭ'flirt'i, est'as por kiu perd'i la kap'o'n.... Vi dev'as sci'i, ke la famili'o de sinjor'o Marei, krom li mem kaj li'a edz'in'o, tre respekt'ind'a kaj simpati'a sinjor'in'o, est'as ankoraŭ kun'met'it'a el du fil'in'o'j, dek'du-jar'a fil'o, al'vetur'int'a dom'e'n al liber'temp'o, kaj mal'proksim'a parenc'in'o de s-rin'o Marei, ia fraŭl'in'o Izabel'o Kartuŝ, bon'eg'a leg'ist'in'o kaj ne simpl'a muzik'ist'in'o. Ambaŭ fil'in'o'j de s-ro Marei est'as jam grand'aĝ'a'j fraŭl'in'o'j kaj ambaŭ tiel bel'eg'a'j, ke mal'oft'e prosper'as renkont'i i'o'n simil'a'n. La pli mal'jun'a de ili, Karolin'o, alt'a, bon'tali'a nigr'a'har'ul'in'o, kun riĉ'eg'a velur'a har'lig'o, kun mir'ind'a'j serioz'a'j, plen'a'j de profund'a esprim'o okul'o'j, ŝajn'as al mi di'in'o de la bel'ec'o, per ia mir'o transport'it'a al ni el la mond'o de la klasik'a antikv'ec'o. Ŝi est'as ĉiam kviet'a, majest'a kaj kvazaŭ en'pens'a; ŝi rid'as mal'oft'e, sed se sur ŝi'a'j mir'ind'a'j lip'o'j aper'as rid'et'o, tiam vi vid'as en ĝi tiom da sorĉ'ant'a ĉarm'o, ke la nov'a paradiz'o mal'kovr'iĝ'as antaŭ vi.... La pli jun'a, Elizo, est'as ankaŭ bel'eg'a ekzist'aĵ'o, sed iom de ali'a spec'o—kaj mi dir'os al vi sub la plej grand'a sekret'o—ŝi tre al mi plaĉ'as. Tiu ĉi est'as de la plej pur'a sang'o franc'in'o, mal'lum'har'a, mal'lum'okul'a, petol'a kiel diabl'et'o, ĉiam gaj'a, sprit'a kiel Hejne, viv'ig'ant'a tut'a'n ni'a'n societ'o'n, kies ĉiu'j membr'o'j vic'e est'ad'as cel'o al ŝi'a'j ŝerc'o'j. Kompren'ebl'e ricev'as ankaŭ mi, kaj, se vi vol'as, pli mult'e ol ali'a'j, sed je tiu ĉi bel'ul'in'et'o ne est'as ebl'e koler'i.... Kio do tuŝ'as la fraŭl'in'o'n Kartuŝ, ŝi lud'as en ni'a rond'et'o du'a'grad'a'n rol'o'n. Ŝi est'as ne tre bel'a, vesper'e okup'ad'as ni'n per deklam'ad'o aŭ muzik'o, akompan'ad'as ni'n en promen'ad'o'j kaj ne pli.... Mi tre'eg'e dis'skrib'iĝ'is kaj mi sent'as, ke jam long'e est'us temp'o fin'i la leter'o'n, sed mi ne pov'as silent'i pri unu cirkonstanc'o, tuŝ'ant'a person'e vi'n. Antaŭ ne'long'e vesper'e, kiam ni, t.e. mi kaj fr-in'o Karolin'o, sid'is en laŭb'o kaj rigard'is sur plat'et'o gaj'a'n kur'ad'o'n de la jun'a gimnazi'ist'o kaj du ali'a'j fraŭl'in'o'j, Karolin'o komenc'is demand'ad'i mi'n pri mi'a antaŭ'a viv'o kaj mi'a'j kon'at'o'j. Ĉe el'nom'o de mi'a'j amik'o'j ven'is la vic'o ankaŭ al vi kaj, apenaŭ mi [p. 13] komenc'is pri'skrib'ad'i vi'a'n ekster'aĵ'o'n, ŝi far'iĝ'is tre serioz'a kaj atent'a kaj eĉ, inter'romp'int'e mi'a'n rakont'o'n, postul'is de mi la pli preciz'a'j'n montr'o'j'n pri vi'a figur'o. De tio ĉi mi konklud'is, ke vi est'as kvazaŭ al ŝi kon'at'a, kaj, interes'it'a pri tio ĉi, mi eĉ decid'is demand'i ŝi'n, de kie ŝi pov'as vi'n kon'i. Karolin'o iom balbut'is, sed fin'e dir'is, ke antaŭ du jar'o'j ŝi, est'int'e kun la patr'in'o por mar'a'j ban'o'j en Nicco, renkont'is tie jun'a'n komenc'ant'a'n kurac'ist'o'n, kiu turn'is sur si'n ŝi'a'n atent'o'n kaj kiu laŭ si'a ekster'aĵ'o est'is tre simil'a al tiu, kia'n mi pri'skrib'is al ŝi vi'n. Pli mi neni'o'n de ŝi sci'iĝ'is, sed ankaŭ tio ĉi, mi pens'as, al vi est'os sufiĉ'e interes'a.

Jen, amik'o, kiel ne'atend'it'e la sort'o rid'et'is al mi kaj kiel agrabl'e mi pas'ig'as la temp'o'n. Respond'u al mi, mi pet'as, pli rapid'e, kio'n oni aŭd'as ĉe vi bon'a'n, kiel vi viv'as kaj kiel ir'as vi'a'j okup'o'j. Mi ĉirkaŭ'pren'as vi'n,—am'ant'a vi'a amik'o A. Sikst'e'n.“

Tiu ĉi leter'o far'is efektiv'e i'a'n impres'o'n sur Monbleron. Kiam Ĉielson fin'is si'a'n traduk'o'n, Leon'o sid'is ankoraŭ iom da temp'o en profund'a en'pens'ec'o, direkt'int'e la okul'o'j'n en ne'difin'it'a'n mal'proksim'aĵ'o'n. Fin'e li ek'konsci'iĝ'is kaj, rimark'int'e sur si akr'a'n rigard'o'n de si'a gast'o, tre konfuz'iĝ'is kaj ruĝ'iĝ'is.

La gast'o lev'iĝ'is kaj komenc'is dir'i adiaŭ.

—Nu kiel, ĉu vi ne vol'as don'i al mi tiu'n ĉi leter'o'n, se ĝi est'as al vi ne bezon'a?—demand'is li kvazaŭ okaz'e, prem'ant'e la man'o'n de la kurac'ist'o.

—N—n—e, ĝi rest'u.... pov'as est'i, ke mi ankaŭ tra'rigard'os ĝi'n en liber'a temp'o—ek'murmur'is tiu re'e konfuz'iĝ'ant'e.

Facil'a rid'et'o tra'kur'is sur la angul'o'j de lip'o'j de Ĉielson, sed la mastr'o ĝi'n ne rimark'is kaj la jun'a'j hom'o'j dis'iĝ'is.

Ankoraŭ long'e post la el'ir'o de l’ gast'o la kurac'ist'o ne pov'is liber'iĝ'i de ĉirkaŭ'kapt'int'a li'n rev'o. Re'memor'iĝ'is al li la temp'o, pas'ig'it'a antaŭ du jar'o'j en Nicco kaj re'memor'iĝ'is efektiv'e vid'it'a tie jun'a fraŭl'in'et'o, frap'int'a li'n per si'a klasik'a bel'ec'o. Tiu'n ĉi fraŭl'in'et'o'n li vid'is iom da foj'o'j, akompan'at'a'n de mal'jun'a kaj sever'a sinjor'in'o; iom da foj'o'j li'a'j okul'o'j [p. 14] renkont'ad'is la okul'o'j'n de la jun'a fraŭl'in'o kaj en la direkt'it'a sur li'n ŝi'a rigard'o li leg'is i'o'n simpati'ant'a'n kaj en tiu sam'a temp'o kuraĝ'ig'ant'a'n kaj serĉ'is jam oportun'a'n okaz'o'n, por est'i prezent'it'a al la jun'a vir'in'o, sed tia okaz'o long'e ne aper'is, kaj jen subit'e ambaŭ vir'in'o'j mal'aper'is. Laŭ la far'it'a'j inform'iĝ'o'j ili el'vetur'is sud'o'n de Ital'uj'o kaj de tiu temp'o jam ne renkont'iĝ'is sur li'a voj'o de viv'o.

Ĉio tio ĉi est'is antaŭ long'e kaj pas'is sen're'ven'ont'e, sed Monblero sent'is, ke tiu ĉi renkont'o ne rest'is, kiel cent'o'j da ali'a'j, por li sen'post'e'sign'a. La figur'o de la bel'eg'a ne'kon'at'ul'in'o ial tre obstin'e rest'ad'is viv'a en li'a memor'o kaj re'viv'iĝ'ad'is ne unu foj'o'n antaŭ li en la hor'o'j de li'a mal'gaj'a humor'o, kiam li pli akr'e, ol ordinar'e, sent'ad'is i'a'n sopir'o'n de la sol'ec'o.

Kaj jen tiu ĉi simpati'a figur'o nun re'e aper'as antaŭ li kaj re'aper'as lum'ig'it'a per ne'atend'it'a lum'o: tiu ĉi vir'in'o, montr'iĝ'as, rimark'is li'n, komenc'ant'a'n kurac'ist'o'n; kaj ankaŭ, kiel li mem, konserv'is li'a'n figur'o'n en si'a memor'o.... Ke tiu ĉi Karolin'o est'as tiu sam'a jun'a ban'ul'in'o, kiu'n li renkont'is en Nicco, ne pov'is est'i ia dub'o. Ĉiu'j ŝi'a'j ec'o'j, prezent'it'a'j en la leter'o de Sikst'e'n, jes'ig'is tiu'n ĉi konvink'o'n. Sed se tio ĉi est'as tiel—li'a unu'a renkont'o kun ŝi, pov'as est'i, ne est'is por li la last'a en la viv'o.... La sort'o ankoraŭ pov'as ili'n kun'puŝ'i kaj proksim'ig'i....

Tia'j pli mal'pli est'is post la el'ir'o de Ĉielson la rev'o'j de la jun'a kurac'ist'o, kies anim'o malgraŭ la for'tir'o per scienc'o'j, konserv'is mult'o'n da jun'a virg'a kaj poezi'a fajr'o. Malgraŭ tamen ĉio tio ĉi, li al Sikst'e'n ne respond'is. En la komenc'o de'ten'is li'n fier'ec'o ofend'it'a per la esperant'a tekst'o de la leter'o, kaj post'e la temp'o kaj la labor'o'j iom post iom re'glat'ig'is la impres'o'n de la ricev'it'a'j komunik'o'j—kaj la viv'o re'e ek'flu'is en la antaŭ'a ord'o.

Pas'is ankoraŭ unu semajn'o kaj Monblero re'e trov'is sur la tabl'o ampleks'a'n leter'o'n, adres'it'a'n per kon'at'a al li man'o de Aŭgust'o. En tiu ĉi foj'o la sci'vol'ec'o est'is tiel fort'a, ke li, ne atend'ant'e la traduk'int'o'n, mem kun „Universal'a Vort'ar'o“ [p. 15] en la man'o'j komenc'is vort'o post vort'o kon'at'iĝ'i kun la en'hav'o de la leter'o.

En la du'a leter'o la amik'o sci'ig'is al li inter ceter'a la sekv'ant'o'n: Hieraŭ ni en grand'a societ'o da rajd'ant'o'j far'is vetur'et'o'n en arb'ar'et'o'n, kuŝ'ant'a'n je kvar kilo'metr'o'j de la bien'o de s-ro Marei. La veter'o est'is bel'eg'a. La profund'a blu'a ĉiel'o est'is sem'it'a de graci'a'j amas'um'a'j nub'o'j, la alaŭd'o'j pep'ad'is super la kamp'o'j, alt'e en aer'o naĝ'ad'is long'a'flug'il'a'j cikoni'o'j, mal'dekstr'e de la voj'o si'n tir'is profund'a kav'o, sur kies fund'o kur'as rapid'a river'et'o, far'ant'a kelk'a'j'n art'a'j'n lag'et'o'j'n kun verd'a'j dig'o'j kaj etern'e murmur'ant'a'j muel'ej'o'j. Apud la turn'o la voj'o far'iĝ'is pli mal'vast'a kaj dank’ al tio ĉi ni'a societ'o, kiu rajd'is la tut'a'n temp'o'n per rapid'a trot'o, dis'tir'iĝ'is; mi montr'iĝ'is en la nombr'o de la last'a'j rajd'int'o'j kaj ek'aper'is apud Karolin'o, kiu rajd'is sur tre mal'trankvil'a ĉeval'o kaj dev'is konstant'e ĝi'n de'ten'ad'i. Iom da temp'o ni rajd'is silent'e, sed, al'vetur'ant'e al la arb'ar'et'o, mi'a akompan'ant'in'o ek'rigard'is mi'n subit'e. (Ho, kiel bel'a ŝi est'is en tiu ĉi temp'o: la vetur'ad'o sur la obstin'a ĉeval'o ŝi'n tre ek'varm'ig'is; la delikat'a'j ŝi'a'j tru'o'j de l’ naz'o ek'trem'ad'is kaj dis'blov'iĝ'ad'is, sur la vang'o'j'n el'paŝ'is hel'a purpur'o, kaj la okul'o'j brul'ad'is de tia fajr'o, kia'n mi ĝis nun ĉe ŝi ne vid'is.)

—Kio do, s-ro Sikst'e'n—turn'is ŝi si'n subit'e al mi kun demand'o—ĉu respond'is al vi i'o'n vi'a amik'o?

(Mi dev'as tie ĉi konfes'i al vi, amik'eg'o, ke mi tra'babil'is al ŝi pri ĉio, kio'n mi komunik'is al vi en la est'int'a leter'o. Karolin'o est'as, kvazaŭ, pli mal'kaŝ'em'a por mi, ol por ĉiu'j si'a'j parenc'o'j, kaj mi ĝu'as ial i'a'n apart'a'n favor'ec'o'n; pov'as est'i, ke mi erar'as, sed vi kompren'as, ke mensog'i al ŝi est'as al mi tre ne'facil'e kaj ne'lert'e.)

—Ne—mi respond'is—ĝis tiu ĉi temp'o mi ne ricev'is de li unu vort'o'n.

—Ne'bon'a do est'as vi'a amik'o—rimark'is ŝi, mal'alt'ig'ant'e la voĉ'o'n.—(Vi efektiv'e pov'us, skrib'i al mi kvankam iom da lini'o'j!)—Li tro rapid'e forges'as si'a'j'n kon'at'o'j'n—al'don'is ŝi kaj en ŝi'a voĉ'o ek'son'is mal'gaj'a not'et'o.—Al kiu [p. 16] rilat'is tiu ĉi vort'o—si'a'j'n—al mi, aŭ al ŝi mem—cert'e mi ne pov'as al vi dir'i“....

Kiam post kelk'a'j tag'o'j al Monblero al'ven'is Ĉielson, li ek'sci'is, ke la du'a leter'o de Sikst'e'n est'as jam long'e traduk'it'a, tra'leg'it'a kaj eĉ est'as al'send'it'a respond'o al Aŭgust'o.

Je l’ kaŭz'o de tiu ĉi respond'o Monblero ricev'is re'e sekv'ant'a'j'n iom ekscit'int'a'j'n li'n lini'o'j'n.—„Mi kor'e dank'as vi'n, amik'eg'o, por vi'a leter'o, kiu viv'ig'is en mi la memor'o'n pri ni'a'j amik'a'j inter'lig'o'j kaj la jar'o'j, tra'viv'it'a'j sub unu tegment'o, sed.... tiu ĉi leter'o perd'iĝ'as van'e—ne por mi, kompren'ebl'e, ho ne, ne! sed por ŝi.... vi sci'as, pri kiu mi parol'as.... Ŝi—sed ne ŝi sol'a, sed ankaŭ tut'a la dom'o de s-ro Marei—est'as varm'eg'a'j esperant'ist'o'j. Tie ĉi neni'u parol'as ali'e, krom nur en esperant'o, kaj la tut'a korespond'ad'o, kun kiu nur oni pov'as, ir'ad'as en ni'a lingv'o. Karolin'o est'as, se vi vol'as, pli pedant'a rilat'e tio'n ĉi, ol ĉiu'j tie'ul'o'j; ŝi oft'e parol'ad'is, ke ĝis tiu temp'o, ĝis ni'a lingv'o ricev'os en la civiliz'it'a mond'o fort'o'n de ekzist'ad'o, ĝi'a'j predik'ist'o'j dev'as ne el'las'i plej mal'grand'a'n okaz'o'n, por pruv'i al la publik'o ĝi'a'n util'ec'o'n kaj bel'ec'o'n kaj, kie oni dev'as, ili ofer'u eĉ por ĝi'a util'o si'a'n hejm'a'n lingv'o'n, ĉar tiu ĉi ofer'o est'os temp'a kaj ĝi'a'j frukt'o'j—etern'a'j. Kompren'ebl'e, ke mi, pri'skrib'ant'e al ŝi vi'n,—kaj ŝi demand'as mi'n tre oft'e kaj interes'iĝ'as pri ĉia bagatel'o pri vi—hipokrit'is kaj pri'skrib'is vi'n, kiel varm'eg'a'n esperant'ist'o'n. Post tio ĉi kompren'ebl'e mi ne pov'is montr'i al ŝi vi'a'n leter'o'n, nek eĉ konfes'i pri ĝi'a ricev'o—ali'e mi tut'e mal'alt'ig'us vi'n en ŝi'a'j okul'o'j“....

En fin'o de la leter'o star'is la sekv'ant'o:—„Ĉe ni tre oft'e est'ad'as gast'o'j—najbar'a'j bien'hav'ant'o'j kun la famili'o'j kaj jun'a'j hom'o'j el la urb'o. En la nombr'o de la last'a'j komenc'is vizit'ad'i ni'n tre oft'e jun'a Pariza art'ist'o Ĵan Ĵoli, hom'o tre kler'a, bel'a, salon'a kaj pur'sang'a esperant'ist'o. Li tre mal'kaŝ'it'e ĉirkaŭ'flirt'as Karolin'o'n kaj mal'facil'e est'as dir'i—ĉu kun sukces'o, aŭ sen ĝi. Se ĝis nun li ne ating'is ankoraŭ la plen'a'n sukces'o'n, kiu sci'as, kio pov'as okaz'i en est'ont'ec'o!.... Ĉar el vi'a leter'o mi vid'as, ke Karolin'o est'as al vi, kiel mi ankaŭ esper'is, ne tut'e sen'interes'a, mi konsil'us [p. 17] kvankam per kio ajn sci'ig'i pri si (plej bon'e, kompren'ebl'e, per leter'o.).... Preskaŭ ĉiu'tag'e, kiam ni renkont'as ni'n kun ŝi en la gast'o'ĉambr'o en antaŭ'tag'manĝ'a temp'o, ŝi salut'as mi'n per tia ekzamen'ant'a rigard'o, en kia mi klar'e leg'ad'as unu kaj tiu'n sam'a'n demand'o'n: Ĉu skrib'is i'o'n vi'a amik'o?—Kaj jen ĝis nun mi dev'as de'las'i la okul'o'j'n, kvazaŭ mi per io ek'kulp'iĝ'is antaŭ ŝi“....

Ĉiu'n vesper'o'n komenc'ant'e de tiu tag'o, en kiu est'is ricev'it'a tiu ĉi leter'o, Monblero pas'ig'is en fort'a ekscit'o, preskaŭ en mal'trankvil'o. Ĝis la profund'a nokt'o en li'a kabinet'o son'ad'is surd'a egal'mezur'a frap'ad'o de li'a'j paŝ'o'j. Kiu vid'us li'n en tiu'j minut'o'j, ven'us al la ne'evit'ebl'a konklud'o, ke en la fier'a kaj obstin'a kor'o de la jun'a kurac'ist'o far'iĝ'as surd'a batal'o de sent'o'j, decid'iĝ'as serioz'a demand'o—ĉu humil'iĝ'i al la cirkonstanc'o'j, aŭ defend'i si'a'j'n konvink'o'j'n, kaj kun ili si'a'n ne'de'pend'ec'o'n. Sed vid'ebl'e fin'e la unu'a du'on'o de tiu ĉi problem'o venk'is, ĉar en la sekv'ant'a maten'o Ĉielson est'is tre agrabl'e mir'ig'it'a per la vizit'o de Leon'o kaj li'a propon'o al'iĝ'i al la Lig'o Esperant'a.

Ĉielson kompren'ebl'e akcept'is li'n kun el'etend'it'a'j brak'o'j.

—Vi dev'as, kar'a amik'o,—klar'ig'ad'is li al la kurac'ist'o, don'i vi'a'n „promes'o'n“ kaj de'pren'ad'i ĝi'n de ali'a'j, kie nur prezent'os si'n la ebl'ec'o. Por en'ir'i la Lig'o'n, vi dev'as abon'i ni'a'n gazet'o'n „Lingv'o Inter'naci'a“ kaj la „Bibliotek'o'n“; kiel ekster'a sign'o serv'u al vi stel'o sur la brust'o kaj mal'kaŝ'it'a parol'ad'o en esperant'o kun ĉiu'j kvankam kiom ajn sci'ant'a'j ni'a'n lingv'o'n. Nun jam est'as la temp'o, kiam por esperant'ist'o est'as bezon'a ne sol'e teori'a kon'at'iĝ'o kun ni'a lingv'o, sed ankaŭ plej plen'a praktik'a sci'o de ĝi. En ni'a do lingv'o vi komenc'u tuj la plej vast'a'n komunik'iĝ'ad'o'n kun esperant'ist'o'j de ĉiu'j land'o'j kaj popol'o'j, kvankam eĉ sci'at'a'j al vi nur el nom'ar'o'j de esperant'ist'o'j; krom tio ĉi mi konsil'us al vi komunik'iĝ'ad'i per ne'kovr'it'a'j leter'o'j kun not'o en la lingv'o de la adres'at'o, ke la leter'o est'as skrib'it'a en la lingv'o inter'naci'a. La pli grav'a'j'n de ricev'at'a'j de vi leter'o'j vi pov'os lok'ad'i en kia'j'n ajn de eŭrop'a'j gazet'o'j ankaŭ kun not'o'j, ke vi'a'j korespond'o'j est'as pren'it'a'j el la inter'komunik'iĝ'ad'o de du [p. 18] esperant'ist'o'j. Al ĉiu'j esperant'ist'o'j, de kia ajn stat'o ili est'us, ĉe ni est'as akcept'it'e montr'i apart'a'n gast'am'o'n kaj favor'o'n, ĉar ni'a afer'o ne lim'iĝ'as nur per la akcept'ad'o de unu simbol'a lingv'o, sed ĉef'a'manier'e de'konduk'iĝ'as al frat'a proksim'iĝ'o de hom'o'j, dis'unu'ig'at'a'j per la spac'o, lingv'o, religi'o, naci'ec'o k.c.

Jen est'as en ĉef'a'j strek'o'j vi'a'j plej unu'a'j est'ont'a'j ŝuld'o'j; kio do tuŝ'as la esenc'o'n de la afer'o—ĉar ĉio dir'it'a antaŭ'e rilat'as pli al la ekster'a'j aper'o'j de ni'a afer'o—mi konsil'us aranĝ'iĝ'i tiel, ke laŭ ebl'ec'o ĉia aper'o de vi'a viv'o konsent'u kun la spirit'o de Esperant'o, laŭ ebl'ec'o ĉiam kaj ĉie farad'u sub'ten'o'n al ni'a afer'o, sub'ten'o'n moral'a'n kaj laŭ mezur'o da fort'o'j ankaŭ material'a'n. Mi dir'as—laŭ ebl'ec'o—ĉar mi sci'as la mal'fort'a'n flank'o'n de la hom'a anim'o. Ne ĉiu'j pov'as, kiel mi, forges'i, ke ili est'as hom'o'j, infan'o'j de ia land'o, epok'o, de ia sistem'o da mor'o'j, tradici'o'j, religi'a'j konvink'o'j k.c., kaj memor'i nur, ke ili est'as esperant'ist'o'j. Tia for'tir'it'ec'o per la ide'o kaj dediĉ'o de si tut'a al la serv'ad'o al ĝi est'as ating'ebl'a ne al ĉiu'j kaj tial mi kutim'is postul'ad'i de hom'o'j nur la ebl'a'n al ili.... Tia'manier'e, se la montr'it'a'j kondiĉ'o'j ne est'os al vi tro ŝarĝ'a'j, tiam mi en la nom'o de la tut'a Lig'o Esperant'a varm'e prem'as vi'a'n man'o'n kaj, al'pren'ant'e vi'n en ni'a'j'n frat'a'j'n ĉirkaŭ'pren'o'j'n, rapid'os sci'ig'i pri tio ĉi ni'a'n ĉef'o'n.“

Fort'a prem'o de la man'o est'is elokvent'a respond'o de la flank'o de Monblero. Ne pas'is ankoraŭ de tiu temp'o du semajn'o'j, kaj ni'a'n kurac'ist'o'n oni pov'us jam nom'i fin'it'a esperant'ist'o. La sub'ten'at'a de li komunik'iĝ'ad'o kun Sikst'e'n ek'flam'ig'ad'is en li i'a'n ne'klar'a'n sed fort'a'n sent'o'n, simil'a'n je am'o, ĵaluz'o kaj mal'esper'o kun'e. Li'a tut'a esenc'o rapid'is en la famili'o'n de s-ro Marei, al Karolin'o, kiu, kiel ideal'o, kre'it'a per sol'a li'a fantazi'o, ŝajn'is al li eĉ mult'e pli bon'a, ol en la pri'skrib'o'j de Aŭgust'o; sed la ne'fid'ad'o je si'a'j fort'o'j rilat'e Esperant'o'n (li ĝis nun est'is mal'kontent'a je si'a'j progres'o'j) kaj la tim'o est'i konfuz'it'a per tia fort'a konkur'ant'o kia'n li imag'ad'is al si la bel'a'n esperant'ist'o'n Ĵoli, konstant'e halt'ig'ad'is li'a'j'n atenc'o'j'n kaj dev'ig'ad'is li'n kun du'obl'a energi'o perfekt'ig'ad'i en si la lingv'o'n kaj la sent'o'j'n de Esperant'o.

[p. 19]

Sed fin'e la kalik'o est'is trans'plen'ig'it'a. En la mez'o de Juli'o Monblero ricev'is de la jur'ist'o ampleks'a'n leter'o'n, en kiu li inter ceter'a el'leg'is la sekv'ant'o'n:

„Vi sci'as kompren'ebl'e el la gazet'o'j, ke en la nun'a somer'o ĉe ni en N. est'as mal'ferm'it'a higien'a ekspozici'o. Dank’ al la grand'a kun'vetur'o al ni el divers'a'j regn'o'j de profesi'ist'o'j, industri'ist'o'j, kurac'ist'o'j, hom'o'j sufer'ant'a'j je divers'a'j mal'san'o'j, aŭ al'tir'it'a'j per ali'a'j cel'o'j, ni'a ekspozici'o hav'as perfekt'e inter'naci'a'n karakter'o'n kaj prezent'as tre viv'a'n kaj mult'kolor'a'n pentr'aĵ'o'n da tip'o'j, kostum'o'j kaj ĵargon'o'j. Tiu'n do cirkonstanc'o'n jen ek'uz'is, laŭ la ide'o de Karolin'o, s-ro Marei por la propagand'o de ni'a afer'o en ne'est'int'e grand'a skal'o. Dank’ al la proksim'a kon'at'ec'o kun la administrator'o'j de la ekspozici'o, en la unu'a tag'o de la du'a sezon'o de ĝi la ĉef'a salon'o est'is don'it'a al la dispon'o de s-ro Marei, kiu aranĝ'is en ĝi seanson kaj post'e bal'o'n de esperant'ist'o'j. Ĉiu'j el'spez'o'j far'iĝ'is je la rimed'o'j de s-ro Marei; dekoraci'a'n part'o'n administr'ad'is s-ro Ĵoli, sed la anim'o de tiu ĉi entrepren'o est'is kompren'ebl'e Karolin'o.

La solen'o prosper'is bel'eg'e. Kvankam la bilet'o'j est'is dis'don'it'a'j kun grand'a elekt'em'ec'o, sed tiel mult'e est'is da vol'ant'a'j, ke la plej grand'a salon'o de la ekspozici'o ne pov'is en'spac'i ĉiu'j'n sci'vol'a'j'n. La solen'o mal'ferm'iĝ'is per la himn'o „Esper'o“, plen'um'it'a de du ĥor'o'j kaj grand'a orkestr'o, dis'met'it'a'j sur la balkon'o, sub la marmor'a bust'o de la kre'int'o de Esperant'o. Post'e s-ro Marei ek'leg'is mal'long'a'n, sed hel'e pri'pentr'it'a'n histori'o'n de ni'a lingv'o kaj de la unu'a'j esperant'ist'o'j s-ro'j Zamenhof, Trompeter k.c. Post'e ia tenor'o ek'kant'is kun akompan'o de la orkestr'o bel'eg'a'n ari'o'n de Zibel el Faŭst'o; post'e fr-in'o Kartuŝ ek'deklam'is iom da fragment'o'j el Demon'o kaj Milton'o.... Sed mi ne pri'skrib'ad'os al vi la tut'a'n program'o'n de la seanso, ĉar dank’ al la stenografi'o ĉiu'j gazet'o'j en la sekv'ant'a tag'o ripet'is ĉio'n tio'n ĉi kun plej plen'a preciz'ec'o. Mi dir'os nur, ke la tekst'o de ĉio leg'it'a kaj kant'it'a kun la traduk'o en divers'a'j eŭrop'a'j lingv'o'j est'is sen'kalkul'e dis'don'at'a al la vol'ant'a publik'o, dank’ al kio tie ĉio kaj al ĉiu'j est'is kompren'ebl'a.... La fin'o ind'e kron'is la [p. 20] bel'eg'e ek'pens'it'a'n de Karolin'o afer'o'n. Kiam en la last'a numer'o du ĥor'o'j kaj orkestr'o re'e okup'is si'a'j'n lok'o'j'n antaŭ la bust'o de la kre'int'o de ni'a lingv'o, sub la mult'kolor'a tend'o el viv'a'j, mal'sek'ig'at'a'j per fontan'o'j, kresk'aĵ'o'j kaj flor'o'j,—la ek'elektr'ig'it'a per ĉio antaŭ'ir'a publik'o, malgraŭ ke du'on'o konsist'is el hom'o'j, ne'dediĉ'it'a'j ankoraŭ en ni'a'n afer'o'n, per konsent'a, plen'a de rav'o ĥor'o ek'kant'is la himn'o'n „Esper'o“ kaj ek'montr'is tia'n anim'it'ec'o'n, tia'n alt'a'n moral'a'n humor'o'n, ke en mult'a'j okul'o'j ek'bril'is briliant'o'j de larm'o'j de ĝoj'o kaj kor'tuŝ'ec'o. La hom'o'j, fremd'a'j ĝis tiu ĉi temp'o unu al ali'a, prem'ad'is al si la man'o'j'n, ĵet'iĝ'ad'is reciprok'e en ĉirkaŭ'pren'o'j'n; mult'a'j tuj tie ĉi buton'um'ad'is al si'a brust'o la esperant'a'j'n stel'o'j'n; mult'a'j port'ad'is al la iniciator'o de la solen'o—s-ro Marei—si'a'j'n ofer'o'j'n por ni'a afer'o.... Elizo kaj Karolin'o, super'ant'e ĉiu'j'n fraŭl'in'o'j'n per si'a bel'ec'o kaj graci'ec'o, kun en'sorĉ'ant'a'j rid'et'o'j al'pren'ad'is ĉiu'j'n tiu'j'n ĉi al'port'o'j'n kaj tuj tie ĉi dis'don'ad'is al la nov'a'j esperant'ist'o'j la stel'o'j'n, ring'o'j'n, esperant'a'j'n ĉirkaŭ'man'o'j'n, verd'a'j'n band'o'j'n k.c. En'tut'e tio ĉi est'is majest'a, lev'ant'a spirit'o'n pentr'aĵ'o, al kia simil'a'n mi ĝis nun ne vid'is.... Vesper'e en tiu ĉi sam'a salon'o est'is grand'a bal'o. Laŭ pli antaŭ'e verk'it'a program'o la pli'mult'o da esperant'ist'o'j kaj esperant'ist'in'o'j aper'is en divers'a'j naci'a'j kostum'o'j. Bel'eg'e est'is vid'i la port'iĝ'int'a'j'n en la ond'o'j de la muzik'o par'o'j'n, kun'met'it'a'j'n el la reprezent'ant'o'j kaj reprezent'ant'in'o'j de la klasik'a Ital'uj'o, flor'ant'a Hispan'uj'o, sever'a Norveg'uj'o, mir'ind'a Hind'uj'o, milit'em'a German'uj'o, varm'eg'a Egipt'uj'o, majest'a Rus'uj'o k.c.—sed por vi, mi'a amik'o, la ĉef'a konsist'as en la sekv'ant'o.

Karolin'o est'is vest'it'a kiel korsik'an'in'o; tiu ĉi kostum'o tiel est'is konform'a al ŝi'a klasik'a bel'eg'a profil'o, ke ŝi decid'e super'is ĉiu'j'n atend'o'j'n. Ĵan Ĵoli la tut'a'n vesper'o'n ĉirkaŭ'flirt'ad'is ŝi'n kaj konduk'ad'is si'a'n afer'o'n tiel mal'kaŝ'it'e, ke li turn'is sur si'n universal'a'n atent'o'n. Kio tuŝ'as Karolin'o'n, ŝi'a kondut'o (mi tut'a'n temp'o'n observ'ad'is ŝi'n) est'is tre'eg'e enigm'a. Ne for'ig'ant'e de si Ĵanon, ŝi tamen ne ŝajn'is tut'e kontent'a de li kaj ĉiam kvazaŭ atend'ad'is iu'n aŭ i'o'n. En la komenc'o de la du'a du'on'o de la bal'o, post la grand'a inter'naci'a [p. 21] kontraŭ'danc'o, ŝi far'iĝ'is tre serioz'a kaj en'pens'a. Ek'uz'int'e paŭz'o'n inter la danc'o'j, mi, mov'at'a per sci'vol'ec'o, ne'rimark'ebl'e al'proksim'iĝ'is al ŝi kaj demand'ant'e ek'rigard'is en ŝi'a'j'n okul'o'j'n—kaj en tiu'j ĉi bel'eg'a'j okul'o'j mi el'leg'is alarm'o'n.

—Ni ir'u en la blu'a'n kabinet'o'n—dir'is ŝi al mi murmur'et'e—mi dev'as far'i al vi grav'a'n komunik'o'n....

Mi humil'e sekv'is post ŝi. Kiam ni okup'is liber'a'n kanap'o'n, ŝi tim'em'e re'rigard'is ĉirkaŭ'e kaj, fleks'iĝ'int'e al sam'a mi'a orel'o, ek'murmur'et'is.

—Ĉu vi sci'as, s-ro Sikst'e'n, Ĵoli ĵus, en la temp'o de la last'a kontraŭ'danc'o propon'is al mi si'a'n kor'o'n kaj man'o'n....

—Mi preskaŭ sci'is tio'n ĉi—respond'is mi, pen'ant'e ŝajn'i trankvil'a.—Sed kio do el tio ĉi sekv'as?

—Mi dezir'us sci'i vi'a'n opini'o'n pri tio ĉi.

—Mi'a'n opini'o'n?—respond'is mi sen ĝen'o—mi'a opini'o est'as tia, ke, se vi demand'as mi'a'n opini'o'n, sekv'e vi li'n ne am'as kaj sekv'e vi dev'as al li rifuz'i.

Karolin'o rigard'is sur mi'n el post la vent'um'il'o per tia rigard'o, kvazaŭ ŝi pen'is difin'i, ĉu mi'a'j vort'o'j est'is nur logik'a silogism'o, aŭ rezultat'o de ia malic'a cel'o.

—S-ro Ĵoli—dir'is ŝi—prezent'as bel'eg'a'n parti'o'n en ĉiu'j rilat'o'j kaj, se mi turn'as mi'n al vi'a opini'o t.e. laŭ vi'a esprim'o, se mi.... ŝancel'iĝ'as—ĝi est'as kulp'o de unu bon'e kon'at'a al vi person'o, kiu, malgraŭ ĉio, mi'n ĝis nun.... tre interes'as.... Mi promes'is al s-ro Ĵoli don'i last'a'n respond'o'n ĝust'e post semajn'o de hodiaŭ'a bal'o, kaj nun.... mi dev'as per tia aŭ ali'a manier'o ekzamen'i.... mi'a'j'n sent'o'j'n.... al tiu.... al vi'a amik'o....

Sed en tiu ĉi lok'o ni'a parol'ad'o est'is inter'romp'it'a per ia elegant'a esperant'ist'o, sub'kur'int'a al Karolin'o kun invit'o al rond'o de vals'o....“

Por Monblero tio ĉi est'is tro mult'a. Flam'ig'ad'at'a per la sci'ig'o'j de Sikst'e'n, li en la last'a temp'o ir'ad'is kiel en haladz'o; long'e'daŭr'a intern'a batal'ad'o inter la dezir'o ek'vid'i Karolin'o'n kaj tim'o de tiu ĉi renkont'o li'n tre sen'fort'ig'ad'is, li perd'is intern'a'n egal'pez'o'n, for'ĵet'is si'a'j'n okup'o'j'n kaj eĉ tre mal'gras'iĝ'is. La last'a sci'ig'o pri Karolin'o el'konduk'is li'n el [p. 22] rigid'ec'o; li subit'e decid'iĝ'is je ĉio; est'is don'it'a al li semajn'o da temp'o kaj oni ne pov'is mal'rapid'i unu minut'o'n.

La telegraf'a metal'faden'o trans'don'is al Sikst'e'n sekv'ant'a'n sci'ig'o'n:—Mi vetur'as en N-n. Renkont'u mi'n en la staci'dom'o morgaŭ je la kvar'a hor'o post tag'mez'o. Mi al'vetur'os prezent'iĝ'i al s-ro M. kaj li'a famili'o.“

Tuj post la telegram'o la unu'a vagon'ar'o en la nombr'o de ali'a'j vetur'ant'o'j konduk'is la plej varm'a'n, sed en tiu ĉi temp'o ankaŭ plej mal'feliĉ'a'n esperant'ist'o'n. En la staci'dom'o en N. Monbleron renkont'is neni'u. Tiu ĉi cirkonstanc'o iom li'n mir'ig'is, sed ne tre konfuz'is. Ne halt'ant'e en la urb'o, li tuj dung'is vetur'ig'ist'o'n kaj direkt'iĝ'is laŭ la bon'e al li kon'at'a adres'o en la bien'o'n de s-ro Marei. La voj'o ne montr'iĝ'is al li tiel pentr'aĵ'a, kiel prezent'ad'is ĝi'n Sikst'e'n en si'a'j leter'o'j, sed Monblero mal'mult'e turn'is atent'o'n ankaŭ sur tio'n ĉi kaj nur, brul'ant'e de ne'pacienc'o, sen'ĉes'e pelad'is la vetur'ig'ist'o'n, malgraŭ ke li'a'j ĉeval'et'o'j labor'ad'is konsent'e kaj kur'ad'is tre bon'e.

Post du hor'o'j da vetur'o la vetur'il'o de Monblero sub'rul'iĝ'is al la grand'a park'o, el kies dens'a verd'aĵ'o el'rigard'is la antaŭ'a flank'o de la grand'a sinjor'a dom'o kun kurb'iĝ'int'a, kovr'it'a per herb'o tegment'o kaj al'bat'it'a'j fenestr'a'j kovr'il'o'j.

La sovaĝ'iĝ'int'a park'o ek'rigard'is tre mal'ĝoj'e; iam luks'a'j flor'uj'o'j, bosk'o'j kaj voj'et'o'j est'is kovr'it'a'j sen'inter'mank'e per bala'aĵ'a herb'o. De la ĉef'a pord'eg'o al la dom'o konduk'is sol'e apenaŭ tra'bat'it'a per la pied'o'j voj'et'o; ĉio hav'is la vid'o'n de terur'a mal'pen'o.

Monblero halt'is kiel kolon'o, decid'e neni'o'n en tio ĉi kompren'ant'e. El la profund'aĵ'o de la park'o sub'kur'is al la pord'eg'o ia nud'pied'a mal'trankvil'ig'it'a vilaĝ'an'o kaj, de'pren'int'e la ĉap'o'n, komenc'is pli'fort'ig'it'e salut'ad'i la al'vetur'int'o'n.

—Kiel nom'as si'n tiu ĉi bien'o?—turn'is si'n kun demand'o al li Monblero.

La vilaĝ'an'o rigard'is sur li'n kun antaŭ'a mal'trankvil'ec'o en la okul'o'j, vid'ebl'e ne kompren'ant'e la demand'o'n, kvankam laŭ la rakont'o'j de Sikst'e'n ĉiu'j serv'ant'o'j de s-ro Marei dev'is parol'ad'i esperant'e.

[p. 23]

—Ĉu tiu ĉi bien'o aparten'as al s-ro Marei?—demand'is re'e Monblero, sed jam en la lok'a dialekt'o.

—O, jes, jes!.... al s-ro Marei—ek'rapid'is la vilaĝ'an'o, salut'ant'e ankoraŭ pli mal'alt'e.

—Ĉu efektiv'e s-ro Marei loĝ'as en tiu ĉi ruin'o? ĉu ne est'as tie ĉi ankoraŭ ali'a bien'o de li?

—Ho ne, sinjor'o, pli tie ĉi est'as neni'a'j bien'o'j de li; sed li mem neniam ĉe ni loĝ'ad'is. Kiam antaŭ dek'du jar'o'j li mem kun tut'a si'a famili'o trans'vetur'is Hungar'uj'o'n, de tiu temp'o ni nur tri foj'o'j'n li'n vid'is.... Tiu ĉi bien'o est'as jam eĉ vend'it'a al ia sinjor'in'o, kiu'n jen ni jam atend'as du tag'o'j'n....

Monblero star'is kvazaŭ ek'bat'it'a per tondr'o.

—Kiel? Tio ĉi est'as ne ebl'a!.... Kio'n vi, azen'o, babil'as! kie do est'as s-ro Sikst'e'n?!....

La vilaĝ'an'o re'puŝ'iĝ'is post la pord'eg'o'n, kvazaŭ prepar'iĝ'ant'e en okaz'o de bezon'o for'kur'i en la arb'et'aĵ'o'j'n.

—Vi'a moŝt'o!.... Je Di'o, mi dir'as al vi ver'a'n ver'o'n.... s-ro Marei ĉe ni ne est'as, sed jen s-ro Sikst'e'n efektiv'e loĝ'is ĉe ni laŭ la permes'o de s-ro la administrator'o la tut'a'n somer'o'n. Hieraŭ vesper'e li ricev'is i'a'n telegram'o'n kaj tuj rapid'e el'vetur'is de ni, sed ni ne sci'as kie'n.... Li ordon'is salut'i vi'a'n moŝt'o'n kaj eĉ parol'is, ke, se vi al'vetur'os kaj mi'n demand'ad'os kaj mir'ad'os, aŭ eĉ koler'ad'os, mi est'u al vi'a moŝt'o tre am'ind'a kaj si'n'gard'em'a, ĉar al vi plaĉ'as est'ad'i tre varm'a sinjor'o.... Li las'is al vi'a moŝt'o i'a'n leter'o'n....

—Kio'n, i'a'n leter'o'n?.... montr'u al mi tuj, azen'eg'o, tiu'n ĉi leter'o'n!....

—Vi'a moŝt'o! ĝi trov'iĝ'as tie ie en li'a ĉambr'o....

Pal'a, ekscit'it'a, Monblero puŝ'is la pord'eg'o'n kaj per rapid'a'j paŝ'o'j direkt'iĝ'is la ĉambr'o'n, en kiu loĝ'is la jur'ist'o; la nud'a'pied'a ĝarden'ist'o sekv'is post'e kun grand'a si'n'gard'em'ec'o kaj el ia mal'proksim'ec'o montr'ad'is la voj'o'n.

La ĉambr'et'o est'is mal'grand'a, preskaŭ mal'plen'a, kaj hav'is la rigard'o'n de somer'a, fraŭl'a loĝ'ej'et'o; sur la tabl'o [p. 24] sub la fenestr'o efektiv'e kuŝ'is rapid'e skrib'it'a per krajon'o leter'et'o, komunik'ant'a la sekv'ant'o'n:

„Mi'a kar'a, tre kar'a amik'o! Kolekt'u ĉiu'j'n vi'a'j'n fort'o'j'n kaj el'ten'u la bat'o'n! Mi dev'is por la plen'um'o de don'it'a al mi de supr'e komisi'o en'tir'i vi'n en mensog'a'n intrig'o'n rilat'e la verk'it'a de mi Karolin'o, kiu neniam ekzist'is“....

Plu Monblero jam ne pov'is leg'i. La leter'et'o ek'glit'is el li'a'j man'o'j, li fal'is sur seĝ'o'n kaj kovr'is al si la okul'o'j'n per la man'o'j....

—Mal'honor'o! hont'o! mal'nobl'ec'o! nigr'a tromp'o!.... Kaj mi, mal'saĝ'ul'o, kapt'iĝ'is per tia fiŝ'hok'o!.... Kaj kiu tromp'is mi'n, tiel kruel'e, tiel terur'e tromp'is!—mi'a koleg'o, mi'a fidel'a amik'o, Aŭgust'o!.... Ho, se li nun en'fal'us al mi sub la man'o'j'n, mi.... mi.... mort'ig'us li'n, kiel brut'o'n.... Li ek'vol'is far'i mi'n esperant'ist'o, ha! Tia mal'nobl'ul'o!.... Kaj kio do—li ating'is ja la si'a'n. Jen mi est'as jam esperant'ist'o.... Ho, est'u mal'ben'it'a tiu ĉi lingv'o!....

Kaj la kurac'ist'o ek'salt'is de si'a lok'o, de'ŝir'is de si la esperant'a'n stel'o'n, ĵet'is ĝi'n sur la ter'o'n kaj komenc'is kun furioz'o bat'i ĝi'n per la pied'o'j....

Tiu ĉi ofend'ad'o de la ĝis'nun'a si'a idol'o kvazaŭ iom li'n mal'varm'ig'is. Mal'facil'e spirant'e, li sid'iĝ'is re'e sur antaŭ'a'n lok'o'n kaj en'fal'is en profund'a'n en'pens'ec'o'n. Li re'memor'is nun, ke iam li mem rakont'is al Sikst'e'n pri si'a renkont'o en Nicco kun ia bel'ul'in'o kaj la jur'ist'o kred'ebl'e laŭ la ordon'o de Ĉielson ek'uz'is tiu'n ĉi li'a'n re'memor'o'n. Nun, kiam la okul'o'j mal'kovr'iĝ'is, li ne pov'is kompren'i, kiel li ne vid'is la tut'a'n art'ec'o'n de la fabl'o, verk'it'a de Sikst'e'n; kiel li ne vid'is tio'n, ke neni'a Karolin'o vol'us ŝanĝ'i la bel'eg'a'n parti'o'n kontraŭ ne'kon'at'a hom'o, vid'it'a de ŝi du-tri foj'o'j'n en strat'o antaŭ kelk'a'j jar'o'j; kiel ne turn'is li la atent'o'n, ke la pri'skrib'o'j de gazet'o'j pri la Esperant'a bal'o tre mal'mult'e est'is simil'a'j al la komunik'o'j de l’ jur'ist'o, ke ekzempl'e la nom'o de s-ro Marei ne est'is dir'it'a eĉ en unu gazet'o k.t.p. La tut'a fals'o est'is nun kvazaŭ sur la man'plat'o, kaj ĝis nun li viv'is kvazaŭ kun kovr'it'a'j okul'o'j en ia sorĉ'it'a mond'o.

[p. 25]

La sun'o jam proksim'iĝ'is al la horizont'o; en la ĉambr'o'n al'port'ad'is si'n mal'sek'a, parfum'a bon'odor'o de sovaĝ'a'j flor'o'j, sed la kurac'ist'o ne rimark'ad'is tio'n ĉi, daŭr'ig'ant'e sid'i sen'mov'e sur la antaŭ'a lok'o kun la okul'o'j, direkt'it'a'j sur la kuŝ'ant'a'n apud li'a'j pied'o'j ek'ĉif'it'a'n stel'o'n. Mal'facil'e est'us imag'i al si pli grand'a'n mal'amik'o'n de Esperant'o, ol est'is nun Monblero. La propagand'o de Aŭgust'o, komenc'it'a bon'e, al'konduk'is, dank’ al li'a mal'lert'ec'o, al la plej mal'ĝoj'a'j rezultat'o'j kaj por etern'e pere'ig'us la kurac'ist'o'n por Esperant'o, se ne unu okaz'o, tiu ĉi grand'a kre'ist'o de la plej feliĉ'a'j ia'foj'e kombin'o'j de ni'a viv'o.

Monblero est'is subit'e vek'it'a per ia ne'atend'it'a bru'ad'o en la kort'o. Iu sub'vetur'is al la park'o; aŭd'iĝ'is re'e la mal'trankvil'ig'it'a voĉ'o de la ĝarden'ist'o; iu en'ir'is en la antaŭ'ĉambr'o'n....

—Tio ĉi est'as la mal'nobl'ul'o Sikst'e'n—ek'flug'is en la kap'o de la kurac'ist'o; li'a sang'o ek'bol'is; li prem'is la pugn'o'j'n kaj ir'is al la pord'o.... Sed sur la sojl'o aper'is ia ĉarm'a ekzist'aĵ'o. La mal'rekt'a'j radi'o'j de la sub'ir'ant'a sun'o per hel'a vent'um'il'o lum'ig'is la mir'ind'a'n vizaĝ'o'n de la ne'kon'at'ul'in'o, ŝi'a'n bel'eg'e skiz'it'a'n tali'o'n, ŝi'a'j'n nigr'a'j'n okul'et'o'j'n kaj roz'a'j'n mal'grand'a'j'n man'et'o'j'n....

Tio ĉi est'is la nov'a posed'ant'in'o de la bien'o de s-ro Marei.

—Ĉu vi esper'as, sinjor'o?—ek'son'is la metal'a voĉ'o de la al'ven'int'a.

—Ho jes, sinjor'in'o.... mi.... mi varm'e esper'as! ek'murmur'is la en'sorĉ'it'a Monblero kaj re'puŝ'iĝ'is konfuz'it'a post'e'n, por kovr'i per si si'a'n ĉif'it'a'n stel'o'n....

Post kvar tag'o'j la kurac'ist'o kaj la fraŭl'in'o Mario (la nov'a posed'ant'in'o de la bien'o de Marei) est'is feliĉ'a'j ge'fianĉ'o'j....

Post 15 monat'o'j Monblero skrib'is al Sikst'e'n: „Plej kar'a amik'o! Hodiaŭ maten'e mi'a kar'a Mario nask'is al mi tre bel'a'n mal'grand'a'n esperant'ist'et'o'n. Ĝis la kvin'a jar'o de [p. 26] si'a viv'o li aŭd'os neni'a'n lingv'o'n krom Esperant'o. Al Esperant'o li dank'as si'a'n nask'iĝ'o'n, tiel sam'e kiel mi al Esperant'o dank'as mi'a'n sen'fin'a'n feliĉ'o'n, kiu'n mi neniam akir'us, se ne la lingv'o Esperant'o kaj vi'a ruz'o, kiu'n mi en unu hor'o de koler'o mal'ben'is kaj kiu'n mi de tiam ĉiu'tag'e ben'as el la tut'a kor'o. Ven'u al ni, por rigard'i la nov'a'n esperant'ist'et'o'n kaj part'o'pren'i en ni'a ĝoj'o. Viv'u Esperant'o!

Nun ni dev'as klar'ig'i al ni'a'j leg'ant'o'j la enigm'o'n. La leg'ant'o'j memor'as, ke laŭ la komisi'o de Ĉielson Sikst'e'n decid'is iam al'tir'i Monbleron al Esperant'o, sed neniel pov'is tio'n ĉi ating'i. Li plend'is tio'n ĉi al Ĉielson.

—Ebl'e vi ne ag'as lert'e? ebl'e ali'a person'o far'us tio'n ĉi pli bon'e? demand'is Ĉielson.

—Jam ali'a person'o prov'is, kaj la rezultat'o est'is ankoraŭ pli plend'ind'a ol ĉe mi. Monblero am'is varm'e unu fraŭl'in'o'n, kiu efektiv'e est'is tut'e ind'a je li'a am'o. Oni pov'us antaŭ'dir'i, ke ili ambaŭ prezent'os iam tre feliĉ'a'n edz'a'n par'o'n. Far'iĝ'int'e esperant'ist'in'o, tiu ĉi fraŭl'in'o komenc'is al'tir'ad'i ankoraŭ Monbleron al Esperant'o; sed kiam li vid'is, ke ŝi est'as esperant'ist'in'o, li baldaŭ mal'varm'iĝ'is por ŝi, kaj nun ili'a'j reciprok'a'j rilat'o'j tut'e inter'romp'iĝ'is.

—Ĉu Monblero am'is ŝi'n efektiv'e? Ĉu li est'as kapabl'a am'i profund'e kaj ĉu vi pens'as, ke en ĉiu'j rilat'o'j, krom Esperant'o, li est'us feliĉ'a kun ŝi?

—Jes, neni'o ali'a konfuz'us ili'a'n reciprok'a'n feliĉ'o'n. Li eĉ mem bedaŭr'is, ke „tia bagatel'o kiel Esperant'o“ for'pel'is li'a'n feliĉ'o'n, sed li est'as tro fier'a, por ced'i.

—Ĉu vi pens'as, ke li neniam pov'us am'i Esperant'o'n?

—Ne, mi est'as eĉ konvink'it'a, ke li pov'us est'i tre varm'a esperant'ist'o, se.... se ni nur pov'us romp'i li'a'n obstin'ec'o'n kaj fier'ec'o'n kaj inklin'ig'i li'n far'i la komenc'o'n. Se li unu foj'o'n far'iĝ'os esperant'ist'o, li est'os jam ĉiam esperant'ist'o varm'eg'a.

—Ha, tre bon'e! Ĉio est'os far'it'a! Per unu sen'kulp'a ruz'o ni ating'os, ke Monblero far'iĝ'os esperant'ist'o kaj la [p. 27] dis'ig'it'a'j ge'fianĉ'o'j est'os de'nov'e kun'ig'it'a'j. Las'u mi'n ag'i kaj far'u ĉio'n, kio'n mi dir'os al vi....

Ni sci'as jam, en kia manier'o Ĉielson per help'o de Sikst'e'n ek'interes'ig'is Monbleron por Esperant'o kaj dev'ig'is li'n romp'i si'a'n obstin'ec'o'n. Kiam Monblero ven'is en la bien'o'n de Marei kaj vid'is, ke li est'as tromp'it'a, li fort'e ek'koler'is. Sed kiam li subit'e ek'vid'is tie si'a'n jam long'e ne vid'it'a'n antaŭ'a'n am'at'in'o'n (ĉar en la aper'int'a „nov'a posed'ant'in'o“ la leg'ant'o'j kred'ebl'e jam ek'kon'is Marion, la est'int'a'n am'at'in'o'n de Monblero), la antaŭ'a am'o fort'eg'e vek'iĝ'is de'nov'e, tiom pli, ke Esperant'o, kiu iam dis'ig'is ili'n, nun jam est'is ne mal'help'o, sed kontraŭ'e, pli fort'a lig'il'o por ili. Ili baldaŭ fianĉ'iĝ'is, edz'iĝ'is, kaj ili prezent'as nun unu el la plej feliĉ'a'j par'o'j en la mond'o.

[p. 28]

Al ni'a'j abon'ant'o'j.

Financ'a'j cirkonstanc'o'j dev'ig'as ni'n bedaŭr'ind'e inter'romp'i la el'don'ad'o'n de la „Bibliotek'o“. Post kelk'a temp'o ni esper'as ĝi'n re'komenc'i.

La person'o'j'n, kiu'j ne pag'is ankoraŭ por ĉiu'j ricev'it'a'j kajer'o'j de la „Bibliotek'o“, ni kor'e pet'as, ke ili vol'u al'send'i al ni la pag'o'n. Ĉiu'n abon'ant'o'n, kiu ne trov'as si'a'n nom'o'n en la mal'supr'e pres'it'a nom'ar'o B, ni memor'ig'as, ke li rest'as ankoraŭ ni'a ŝuld'ant'o.

A. Por la paĝ'o'j 401–500 ni ricev'is ĝis la 6 Novembr'o 1896 la pag'o'n ankoraŭ de la sekv'ant'a'j person'o'j: Abesgns, M., Ahlberg, P., Arduin, E., Avilov, F., de Beaufront, L. (4 ekz.), Bjeloglazov, Borovko, N. (2), Borovko, S., Brych, F., da Cruz Capello, Davidenko, N., Dettling, M., Dors'et, V., Englund, G., Erfurt, Forkarth, I., Fredberg, L., Frejdenberg, A., Geoghegan, R., Ĥlebnikov, V., Kofman, A., Lemaire, R. (2), Lind'e'n, C., Lundström, S., Magalhaes, A., Magnusson, A., Manjkovskaja, E. (2), Marignonj, D. (2), Moskovĉenko, I., Nömm, A., Nordenstreng, R., Nudelmann, Ĵ., Ostrovski, I. (2), Pere'ir'a, A., Pleyel, H., Pogorilko, P., Popov, K., Postnikov, F., Proĥoroviĉ, A., Raekson, I., Rakovski, S., Rosenbach, A., Roswall, A. (2), Samuelsson, C., Ŝĉepetilnikov, V., Semenov, A., Ŝmileviĉ, L., Smolin, M., Sokolov, V., Solomkin, S., Sutkovoj, A., Sutkovoj, N. (2), Svanbom, K., Tennishof, J., von Wahl, E., Wiens, H., Vladikin. F., Vojejkov, V. (3), Zakrĵevski, A.

B. Por la paĝ'o'j 501–589 ni ricev'is ĝis la 6 Novembr'o 1896 la pag'o'n nur de la sekv'ant'a'j person'o'j: Ahlberg, P., Costa e Almeida, Andrzejewski, Avilov, F., Boĥenski, I., Blumental, A., Borovko, N. (2), Borovko, S., Brych, F., Burenkov, A., da Cruz Capello, Ĉiĥaĉov, N. (5), Davidenko, N., Dombrovski, A., Dors'et, V., Eigenson, I., Eigenson, S., Englund, G., Forkarth, I., Fredberg, L., Geoghegan, R., Gernet, V. (10), Hübert, K., Kadik, P., Kanaloŝŝi-Lefler, F., Kaz'i-Girej, N. (2), Kofman, Laskin, V. (3), Lencart, S., Lind'e'n, V., Lundström, S., de Magalhaes, A., Magnusson, A., Manjkovskaja, E. (2), Marignoni, D. (2), Milevski, I., Nauman, A., Naumov, A., Nömm, A., Ostrovski, I. (2), Pere'ir'a, A., Pesockij, A., Pleyell, H., Pogorilko, P., Raekson, I., Rakovski, S., Roswall, A. (2), Rub'a'n, A., Ŝĉepetilnikov, V., Serapio, A., Ŝetalov, I. (2), Sokolov, V., Ŝtalberg, G., Sutkovoj, A., Sutkovoj, N. (2), Svanbom, K., Tripolski, K., Klub'o Upsal'a (8), von Wahl, E., Vanjuŝin, K., Wiens. H., Vladikin, F., Vojejkov, V. (3), Zakrĵevski, A., Zilbernik, S.

[p. 29]

Lingv'o Inter'naci'a.

Monat'a gazet'o por la lingv'o Esperant'o, el'don'at'a de la Klub'o Esperant'ist'a en Upsal'a.

Kost'o de abon'o por jar'o: frank'o'j 4,25 = kron'o'j 3,00 = germ. mark'o'j 3,30 = rubl'o'j 1.50.

La gazet'o „Lingv'o Inter'naci'a“ est'as el'don'at'a en la lingv'o Esperant'o kaj en'hav'as: 1) sci'ig'o'j'n pri la sukces'o'j de Esperant'o en divers'a'j land'o'j, pri la nov'a'j libr'o'j en kaj pri Esperant'o, pri inter'naci'a'j vojaĝ'o'j kaj en'tut'e pri ĉio, tuŝ'ant'a lingv'o'n inter'naci'a'n; 2) artikol'o'j'n, dediĉ'it'a'j'n al la gramatik'o kaj vort'ar'o de Esperant'o; 3) artikol'o'j'n pri divers'a'j projekt'o'j, nov'a'j kaj mal'nov'a'j, de inter'naci'a komunik'iĝ'o; 4) divers'a'j'n model'o'j'n de proz'o kaj poezi'o en Esperant'o; 5) anonc'o'j'n.

La gazet'o'n Lingv'o Inter'naci'a oni abon'as:

en Amerik'o ĉe R. Geoghegan, Tacoma, Washington, U.S.A.
 „ Franc'uj'o ĉe L. de Beaufront, Epernay, Marn'e.
 „ German'uj'o ĉe W. H. Trompeter, Schalke, Westfalen.
 „ Portugal'uj'o ĉe d-ro Costa e Almeida, Rezende.
 „ Rus'uj'o ĉe V. Gernet, Puŝkinskaja 44, Odessa.

Ĉe tiu'j ĉi sinjor'o'j oni mend'as la gazet'o'n kaj pag'as al ili la abon'pag'o'n.

En ali'a'j land'o'j oni mend'as la gazet'o'n aŭ per la poŝt'o aŭ rekt'e ĉe la redakci'o, adr. Upsal'a. La mon'o'n oni plej bon'e al'send'as per poŝt'a mandat'o.